Sejm i Senat RP ustanowili nowych Patronów Roku 2025 – to postacie, które swoją działalnością, talentem, odwagą i oddaniem dla Polski pozostawiły niezatarte ślady w historii naszego kraju. Obchody rocznicowe tych postaci to okazja, aby pogłębić wiedzę o ich życiu, pracy i wpływie na naszą kulturę, naukę, politykę i społeczeństwo.
Sejm zdecydował, że w 2025 roku wydarzeniem patronującym będzie Milenium Koronacji Dwóch Pierwszych Królów w Gnieźnie. W 2025 roku przypada 1000. rocznica koronacji dwóch pierwszych królów polskich, czyli Bolesława Chrobrego oraz Mieszka II Lamberta. Wydarzenie odbyło się w Archikatedrze Gnieźnieńskiej w 1025 roku. Zdecydował również, że w 2025 roku patronować będzie blisko 22 tys. oficerów i przedstawicieli polskiego państwa, którzy zostali pomordowani na mocy rozkazu Kremla z dnia 5 marca 1940 roku. Będzie to Rok Polskich Bohaterów z Katynia, Charkowa, Miednoje, Bykowni i innych miejsc.
Dwóch pisarzy, malarka, rzeźbiarz i generał – to patroni wybrani przez Sejm. Posłowie ustanowili 2025 rokiem: Stefana Żeromskiego, Antoniego Słonimskiego, Olgi Boznańskiej, Franciszka Duszeńki i gen. Kazimierza Sosnkowskiego.
STEFAN ŻEROMSKI (ur. 14.10.1864 r., zm. 20.11. 1925 r.), polski prozaik, publicysta, dramaturg; pierwszy prezes polskiego PEN Clubu, prezydent Rzeczypospolitej Zakopiańskiej. Czterokrotnie nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Jeden z najwybitniejszych pisarzy polskich w historii. Kawaler Orderu Orła Białego. W 2025 roku przypada 100. rocznica śmierci “duchowego autorytetu polskiej inteligencji, autora opowiadań, powieści, dramatów i reportaży, które ukształtowały narodowe myślenie wielu pokoleń Polaków”. W uzasadnieniu uchwały wskazano, iż „Stefan Żeromski był twórcą przekonanym o doniosłej funkcji literatury, wierzył bowiem w szczególne posłannictwo pisarza i w jego odpowiedzialność za kształtowanie losu narodu i Ojczyzny”. Stefan Żeromski w swoich dziełach poruszał często problematykę społeczną. W centrum jego zainteresowań znalazły się ubóstwo, katastrofalne położenie robotników i chłopów. Jest autorem m.in “Syzyfowych prac”, “Przedwiośnia”, “Ludzi bezdomnych”, “Popiołów” i innych wspaniałych publikacji. Wiele z nich doczekało się ekranizacji.
ANTONI SŁONIMSKI (ur.15.11.1895, zm.4.07.1976 r.) polski poeta, pisarz, tłumacz, publicysta, rysownik, krytyk literacki, człowiek wielu talentów. W 1918 roku był jednym ze współtwórców pierwszej w wolnej Polsce kawiarni literackiej Pod Pikadorem, a niedługo później – grupy poetyckiej Skamander. W latach międzywojennych współpracował z “Kurierem Polskim” i “Wiadomościami Literackimi” oraz licznymi kabaretami. Był współzałożycielem pierwszej w Polsce organizacji ochrony praw autorskich, znanej dziś jako Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych. W swojej działalności publicznej Antoni Słonimski sprzeciwiał się przemocy politycznej. Mawiał, że Bóg powierzył mu humor Polaków. Połączenie zjadliwego dowcipu i ciętej satyry zapewniało mu grono wiernych czytelników w dwudziestoleciu międzywojennym. Pod koniec 1939 roku napisał wiersz pt. “Alarm”. Dla Polaków na całym świecie ten utwór stał się jednym z najważniejszych tekstów zagrzewających do walki z okupantem. Słonimski ma w swoim dorobku cztery sztuki teatralne – dramat “Wieża Babel” oraz komedie “Murzyn Warszawski”, “Lekarz bezdomny” i “Rodzina” . Wszystkie miały swoje – bardzo głośne – premiery w międzywojniu. W swych powieściach “Torpeda czasu” (1924) i “Dwa końce świata” (1937) kreślił katastroficzny obraz zagłady cywilizacji. We “Wspomnieniach warszawskich” i “Alfabecie wspomnień” nakreślił pełen sentymentu i humoru obraz dawnej Warszawy. W 2025 roku przypada 130. rocznica jego urodzin, dlatego Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wyrażając uznanie dla jego dorobku artystycznego ustanowił rok 2025 Rokiem Antoniego Słonimskiego.
OLGA BOZNAŃSKA (ur.15.04.1865 r., zm. 26.10.1940 r.) polska malarka, przedstawicielka modernizmu, od 1898 zamieszkała w Paryżu. Sejm ustanowił rok 2025 Rokiem Olgi Boznańskiej, aby uczcić 160. rocznicę urodzin oraz 85. rocznicę śmierci jednej z najważniejszych postaci polskiego świata artystycznego przełomu XIX i XX wieku. Była portrecistką i to portrety przyniosły jej największą sławę. Malowała głównie w pracowni, nigdy w plenerze. Najsłynniejsze obrazy Olgi Boznańskiej “Dziewczynka z chryzantemami”, ”Kwiaciarki” czy “W oranżerii” to zdecydowanie obrazy, których nie trzeba przedstawiać miłośnikom sztuki polskiej końca XIX wieku. Prawdziwą sławę i laury przyniósł Boznańskiej Portret Paula Nauena nagrodzony złotym medalem w Wiedniu w roku 1896. Przez krytyków uznawana jest za największą polską malarkę i jedną z najlepszych w Europie. Autorka obrazów tak smutnych, że aż zachwycających. Jej twórczość wciąż inspiruje kolejne pokolenia. Olga Boznańska miała szczególne połączenie z Krakowską Akademią Sztuk Pięknych. W swoim testamencie zapisała uczelni swój dom i pracownię, co stanowiło wyjątkowy gest wsparcia dla młodych artystów.
FRANCISZEK DUSZEŃKO – (ur. 6.04.1925 r., zm. 11.04.2008) rzeźbiarz, pedagog. Był najsłynniejszym przedstawicielem polskiej szkoły sztuki monumentalnej. Założenia pomnikowe jego autorstwa, m.in. słynny memoriał – Pomnik Ofiar Obozu Zagłady w Treblince oraz pomnik Obrońców Wybrzeża na Westerplatte w Gdańsku stały się punktami przełomowymi dla rozwoju sztuki pomnikowej. 1500 rysunków prezentujących projekty pomników i inne dokonania rzeźbiarskie Franciszka Duszeńki zdigitalizowała i umieściła w internecie Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku. Oprócz rysunków, uczelnia upamiętniła skanując i zapisując w sposób cyfrowy także 520 fotografii stanowiących dokumentację dorobku rzeźbiarskiego artysty. Sztuka Franciszka Duszeńki wciąż budzi emocje i przypomina o dramatycznej historii XX wieku. „Stanowi ona świadectwo tragicznych losów człowieka, którego lata młodości przypadły na II wojnę światową. Niesie patriotyczne i antywojenne przesłanie w dobie konfliktu za wschodnią granicą Polski. Należy uznać ją za niezwykle istotny głos niemal 80 lat po zakończeniu ostatniej wielkiej wojny, która spustoszyła praktycznie całą Europę. Po upływie dziesięcioleci w dalszym ciągu stanowi przejmujące memento dla potomnych” – zaznaczono w ustawie. W tym roku przypada 100. rocznica urodzin wybitnego rzeźbiarza, dlatego Sejm oddając hołd jego dokonaniom artystycznym ustanowił rok 2025 Rokiem Franciszka Duszeńki.
KAZIMIERZ SOSNKOWSKI – (ur.19.11.1885 r. – 11.10.1969 r.) polski generał i polityk, Wódz Naczelny i zastępca prezydenta Rządu RP na Uchodźctwie, szef gabinetu tegoż rządu. Założyciel Związku Walki Czynnej, komendant Związku walki Zbrojnej, współtwórca Legionów Polskich. Jeden z najbardziej zasłużonych i najlepiej znanych na Zachodzie polskich działaczy z okresu II wojny światowej. Używał pseudonimów „Godziemba”, „Baca”, „Józef”, „Józef Godziemba”. Sosnkowski władał ośmioma językami z łaciną i greką, był znawcą muzyki i literatury i tłumaczem dzieł Baudelaire’a. W decydującym dla losów kraju momencie wojny polsko-bolszewickiej 10 sierpnia 1920 r. Sosnkowski został ministrem spraw wojskowych i członkiem Rady Obrony Państwa. Walnie przyczynił się do zwycięstwa nad bolszewikami. Sejm ustanowił rok 2025 Rokiem Generała Kazimierza Sosnkowskiego w 140. rocznicę urodzin „człowieka symbolu wytrwałej walki o niepodległość, znakomitego organizatora Wojska Polskiego i niezłomnego orędownika sprawy polskiej na arenie międzynarodowej”- napisano w uchwale.
Pisarz, poetka, duchowny oraz reżyser filmowy to Patroni Roku 2025 wybrani przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej. Jakie znaczenie miał ich dorobek twórczy dla naszej Ojczyzny, że zostali wybrani spośród wielu polskich autorytetów i bohaterów ?
WŁADYSŁAW STANISŁAW REYMONT – (ur.7.05.1867 r. – zm.5.12.1925 r.) polski pisarz, prozaik, Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie Literatury w 1924 za czterotomową epopeję chłopską pt.”Chłopi”. Jeden z najwybitniejszych i najważniejszych pisarzy w dziejach literatury polskiej. Jeden z głównych przedstawicieli realizmu z elementami naturalizmu w prozie Młodej Polski. Niewielką część jego spuścizny stanowią wiersze. Popularność przyniosły mu powieści „Ziemia obiecana”, „Komediantka”, „Fermenty”. Napisał i opublikował kilkanaście nowel, które później zostały zebrane w tomach “Spotkanie” (1897), “Sprawiedliwie” (1899), “W jesienną noc” (1900), “Krosnowa i świat” (1928). Przełomem w jego karierze literackiej stał się reportaż “Pielgrzymka na Jasną Górę”. Reymont angażował się również w działalność społeczną. Był prezesem Związku Pisarzy i Dziennikarzy, potem prezesem Warszawskiej Kasy Przezorności i Pomocy dla Literatów i Dziennikarzy. Uczestniczył w zakładaniu pierwszej spółdzielni kinematograficznej. W 2025 r. będziemy obchodzić 100. rocznicę śmierci Władysława Stanisława Reymonta. Senat przekonany o szczególnym znaczeniu dorobku twórczego Reymonta dla dziedzictwa narodowego i światowego, ustanowił rok 2025 Rokiem Władysława Stanisława Reymonta.
MARIA PAWLIKOWSKA-JASNORZEWSKA – (ur. 24.11.1891 r.-9.07.1945 r.) polska poetka i dramatopisarka dwudziestolecia międzywojennego. Luźno związana ze Skamandrem. W tym roku przypada 80. rocznica śmierci Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Jej twórczość od lat jest obiektem badań największych autorytetów skupionych przy Instytucie Badań Literackich w Warszawie. Tomiki z wierszami Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej nadal są wznawiane, czytane i tłumaczone m.in. na języki angielski, niemiecki, francuski, włoski, rosyjski, szwedzki, chiński, japoński i hindi, czyniąc z niej, obok Wisławy Szymborskiej, najchętniej przekładaną polską autorkę w historii. Wiersze Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej były często wykonywane jako piosenki, śpiewane m.in. przez Ewę Demarczyk , Czesława Niemiena, Krystynę Jandę czy Sanach („Pocałunki”). Senat ogłosił rok 2025 Rokiem Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej będąc przekonanym o szczególnym dorobku twórczym poetki.
KS. JÓZEF TISCHNER – (ur.12.03.1931r.- 28.06.2000) polski prezbiter katolicki, eseista, kapelan Związku Podhalan, profesor Papieskiej Akademii Teologicznej, kawaler Orderu Orła Białego. Był laureatem Nagrody Pen Clubu, Złotego Mikrofonu, nagrody Fundacji im. Stefana Kisielewskiego oraz Nagrody Fundacji Alfreda Jurzykowskiego. Pozostawił po sobie bogaty dorobek intelektualny, który do dziś inspiruje czytelników do refleksji nad istotą człowieczeństwa, wolności, solidarności i odpowiedzialności. Autor książek: “Świat ludzkiej nadziei”, “Nieszczęsny dar wolności” i “Historii filozofii po góralsku”. Duchowny był również autorem “Filozofii poznania”, “Polskiego kształtu dialogu”, “Myślenia według wartości”, “Polska jest ojczyzną”, “Filozofii dramatu”, “Nieszczęsnego daru wolności” oraz “W krainie schorowanej wyobraźni”. ” W swoich dziełach niejednokrotnie podkreślał potrzebę odpowiedzialności społecznej, dialogu i współpracy, akcentując konieczność budowy społeczeństwa hołdującego wartościom etycznym” – czytamy w uchwale Senatu. Podkreślono, że przez “całe życie budował mosty między różnymi środowiskami i nurtami umysłowymi”. Mając na uwadze wybitne osiągnięcia księdza profesora – jednego z najważniejszych polskich filozofów i duchownych Senat postanowił w 25. rocznicę Jego śmierci ustanowić rok 2025 Rokiem ks. prof. Józefa Tischnera.
WOJCIECH JERZY HAS – (ur. 12.04.1925 r.- zm. 3.10.2000) polski reżyser filmowy, scenarzysta i producent. Wykładowca Państwowej szkoły Filmowej, telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi, w latach 1990–1996 rektor tej uczelni, Komandor Orderu Odrodzenia Polski. „Tworzył filmy arcypolskie i sięgał po najwybitniejsze, choć często zapomniane, dzieła ojczystej literatury, ale Polskę widział jako tygiel wielu kultur, języków, doświadczeń historycznych i artystycznych ekspresji” – uzasadnia Senat ustanawiając W. J. Hasa Patronem 2025 roku. (PAP) Jego dorobek jest imponujący, a dzieła znane są miłośnikom kina na całym świecie. „Pożegnania”, „Jak być kochaną”, „Rękopis znaleziony w Saragossie”, „Lalka” i „Sanatorium pod klepsydrą” wpisały się na stałe w historię nie tylko polskiej kinematografii. W tym roku przypada 100. rocznica urodzin tego wizjonera polskiego kina.
Senat ustanowił również Rok 2025 Rokiem Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki, chce w ten sposób włączyć się w działania zwiększające świadomość zdrowotną Polek i Polaków, promowanie badań profilaktycznych, aktywności fizycznej, zdrowego odżywiania i higieny psychicznej. W uchwale senatorowie zwracają uwagę na wciąż pogarszające się statystyki dotyczące kondycji zdrowotnej społeczeństwa polskiego oraz dynamicznie rosnący odsetek zachorowalności na choroby cywilizacyjne. Równie zatrważające dane dotyczą otyłości, cukrzycy bądź innych chorób, których źródłem jest niezdrowy styl życia. Do tego dochodzi niechęć do poddawania się okresowym badaniom. Jak napisano w uchwale, dlatego niezbędna jest edukacja zdrowotna i większa dbałość o profilaktykę. „Podjęcie uchwały ustanawiającej rok 2025 Rokiem Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki stanowi zarazem wyraz wsparcia dla tych, którzy aktywnie, nierzadko w ramach oddolnych inicjatyw, działają na polu propagowania wiedzy z zakresu zdrowia zarówno fizycznego, jak i psychicznego” – czytamy w uchwale.
Zapraszamy do sięgnięcia po literaturę z naszych bibliotek, by zbliżyć się do wartości, które kształtowały kiedyś naszą ojczyznę oraz ubogacić nasze spojrzenie na przeszłość i przyszłość.
Informacje przygotowała: Dorota Bortkiewicz