120 lat temu, 1 kwietnia 1902 roku w Petersburgu urodził się wybitny polski pisarz, publicysta, działacz emigracyjny Józef Mackiewicz. Sejm RP ustanowił go Patronem Roku 2022. Józef Mackiewicz był młodszym bratem Stanisława – również wybitnego publicysty.
Był nieprzejednanym wrogiem totalitaryzmów, szczególnie komunizmu. W swoich reportażach ukazywał bezpowrotnie utracone Kresy Wschodnie wielkiej Rzeczypospolitej. Uczestniczył w ważnych wydarzeniach najnowszej historii Polski m.in. jako ochotnik zgłosił się do armii, aby walczyć w wojnie polsko-bolszewickiej, brał udział w ekshumacji zwłok polskich oficerów w Katyniu. Był jednym z najważniejszych polskich pisarzy na Zachodzie, uważnym obserwatorem życia społeczno-politycznego. Jego twórczość rozpalała emocje, zmuszała do refleksji. Autor wielu słów, które zaskakująco są nadal aktualne. Pisarz stworzył oryginalny model powieści fabularno-dokumentarnej. Łączył fikcję z dokumentami, mieszał w narracji reportaż i sceniczność, pedantycznie przedstawiał szczegóły przyrodnicze, historyczne i lokalne. Dla Mackiewicza opisywanie prawdy zawsze było najważniejsze, stanowiło część prozy artystycznej. Jak sam podkreślał, „jedynie prawda jest ciekawa”.
W powieści „Nie trzeba głośno mówić” napisał cyt. „Właściwie żyjemy, i co gorsza działamy, bez informacji. Informację zastępuje propaganda. Nie mówi się nikomu, co jest naprawdę, tylko to co powinien za prawdę uważać”. Do najważniejszych dzieł literackich Mackiewicza należą „Bunt rojstów”,”Karierowicz”, „Droga donikąd”, „Kontra”, „Okna zatkane szmatami”, “Ściągaczki z szuflady Pana Boga”, „Optymizm nie zastąpi nam Polski” i „Sprawa pułkownika Miasojedowa”.
O Patronie Roku 2002 napisał dość szczegółowo Kazimierz Maciąg w książce p.t. “Sam jeden. Józef Mackiewicz – pisarz i publicysta”. To monografia Kazimierza Maciąga, poświęcona życiu i twórczości Józefa Mackiewicza, jednego z najwybitniejszych pisarzy polskich XX w., który zajmuje wyjątkowe miejsce w literaturze polskiej. Wydana w 2021 ro przez IPN, Fundację Rozwoju Systemu Edukacji. To obszerne opracowanie porządkujące wiedzę o życiu i twórczości Józefa Mackiewicza. Książka ma charakter popularnonaukowy – w sposób przystępny został omówiony obszerny dorobek pisarza na tle jego niezwykłej biografii.
Od 2002 r. przyznawana jest Nagroda Literacka imienia Józefa Mackiewicza, a jego twórczość cieszy się wielkim uznaniem krytyków i badaczy literatury.